Groter dan de angst

‘Een beetje bangig’, zeiden ze over jou. Gewoner dan gewoon: 35 jaar, vrouw en drie dochters, sportief, notarisklerk van beroep, gereformeerd. Ik kijk naar je huis, Emmastraat 2, je loopt er zo aan voorbij. Wie kon vermoeden dat jij een spil was van de onderduikorganisatie, en dat je hier woonde? Dat was juist zo sterk, misschien: je viel niet op. Je was bedachtzaam, voorzichtig en terughoudend, zo weinig mogelijk zeggen. Daardoor bleef jouw rol later, in de verhalen over het verzet tijdens de oorlog, ook op de achtergrond.

Een beetje bangig? Nee, als voor de dood was je, zo bang. Maar zonder jou had niemand gekund. Je was één van de vier eerste leiders van de LKP, het landelijke verband van knokploegen. Jullie zorgden voor persoonsbewijzen, voor distributieen bonkaarten. Het liefst zonder geweld. Vooral jij hield je verre van wapens, daar was je nog wel het angstigst voor. Ze waren soms nodig om voor onderduikers eten en kleding af te dwingen. Om zo de LO te dienen, de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers.

LO-LKP. Het is één woord geworden. Het valt mij op hoe gewoon jullie allemaal waren. ‘Tante Riek’, Heleen Kuipers uit Winterswijk die de LO leidde, was een molenaarsdochter. Haar kompaan Frits Slomp, ‘de Zwerver’ uit Heemse, was gereformeerd predikant. Of jullie, van de knokploegen: Hilbert van Dijk was banketbakker, ook uit Kampen. En jij dan, notarisklerk aan de IJsselkade.

Je organisatietalent was uitzonderlijk, je verbond alles met iedereen. Een denker, het meesterbrein voor geld en papieren, schakel tussen de onderduikershulp en de knokploegen. Met het hart op de juiste plaats: je bedacht ‘Plan F’, de onderlinge belofte. ‘Wij zorgen voor de jouwen’ als je dat zelf niet meer kunt. En weet je wat zo mooi is? ‘Plan F’ is er nog steeds. De Stichting 1940-1945 zorgt nog altijd voor nabestaanden van verzetsslachtoffers.

En toen moest je zelf onderduiken. Januari 1944. Weg van de Emmastraat met je gezin, de grond te heet onder de voeten in Kampen. Eerst naar Alphen aan den Rijn, daarna Oosterbeek. Maar je verzetswerk ging door. Knielen voor onrecht? Nooit! Knielen deed je alleen voor God.

Op 13 juni 1944 pakten ze dertig man in één keer, in Amsterdam. Bij ééntje vonden ze een briefje: ’14 juni Louis station Zwolle, 14 uur’. Daar spraken ze je aan. Of jij Louis was. Jij dacht: dit zit goed en je knikte. Je had het zo vaak gezegd: ‘Nooit iets opschrijven.’ Ze zullen je flink te grazen hebben genomen, maar wie ze met jou in handen hadden? Ze hebben geen idee gehad. Angst? Ja! Als voor de dood, zo bang was je. Maar geen woord kwam er over je lippen.

Na het Oranjehotel kwam kamp Vught. En toen ineens naderden de geallieerden. Je herkende de blinde paniek in de ogen van je bewakers. Ze haalden jullie eruit en schoten jullie dood.

Een graf gunden ze je niet. De smeerlappen.

Ik kijk naar je huis aan de Emmastraat, en ik lees de tekst op de struikelsteen in de stoep. Hier woonde Izak van der Horst, verzetsstrijder, geïnterneerd in Vught, gefusilleerd op 4 september 1944. ‘Een beetje bangig?’ Nee, als voor de dood was je, zo bang.

Moed, Jacques. Jouw moed. Die was nog groter dan je angst.